Προτεινόμενη εκμετάλλευση χρυσού - Περιβαλλοντική καταστροφή από Σάπες μέχρι Κασσιτερές και Συκορράχη

Προτεινόμενη εκμετάλλευση χρυσού - Περιβαλλοντική καταστροφή από Σάπες μέχρι Κασσιτερές και Συκορράχη

Δρ. Κυριάκος Αρίκας

Υφηγητής Ινστιτούτου Ορυκτολογίας–Πετρογραφίας Πανεπιστημίου Αμβούργου

                                  

Τον Ιούλιο 2013 δημοσιεύτηκε με ομώνυμο τίτλο λεπτομερής μελέτη, η οποία περιέχει συμπληρωματικά 4 σχήματα και 3 εικόνες. Για λόγους συντομίας και διευκόλυνσης του αναγνώστη παρατίθεται παρακάτω περίληψη της εν λόγω μελετης (είναι επιθυμίαν διαθέσιμη: arikas@web.de).

                                                               Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η

Στη περιοχή Σαπών δραστηριοποιήθηκαν από τη δεκαετία του 1990 διάφορες πολυεθνικές μεταλλευτικές κοινοπραξίες. Την προσπάθεια εγκαθίδρυσης μεταλλευτικής βιομηχανίας ξεκίνησε η βρετανική εταιρία „Greenwich Resources“, ακολούθησαν μεταπωλήσεις σε άλλες 5 ξένες κοινοπραξίες. Το 2011 περιήλθαν τα μεταλλευτικά δικαιώματα στην αυστραλέζικη εταιρεία «Glory Resources», με φορέα δραστηριοτήτων τη θυγατρική εταιρεία με την ελληνική ονομασία «Μεταλλευτική Θράκης (ΜΘ)». Τον Νοέμβριο του 2013 εξαγόρασε τα δικαιώματα η καναδέζικη κοινοπραξία Eldorado Gold, η οποία ως γνωστό δραστριοποίται στη Χαλκιδική και στο Πέραμα Ν. Έβρου. Πέρνοντας αφορμή από την τελευταία αυτή εξέληξη θεωρούμε απαραίτητο να επαναφέρουμε στην επικαιρότητα το θέμα των ολέθριων επιπτώσεων από τις προτεινόμενες εκμεταλλεύσεις χρυσού στην περιοχή από Σαπες μέχρι Κασσιτερές και Συκοράχη.     

Το αμφίβολο σχέδιο περί επεξεργασίας εξορυχθέντων πετρωμάτων «χωρίς κυάνωση»

Ως γνωστόν η ΜΘ προγραμμάτιζε μέχρι το 2001 την διαδικασία ανάκτησης χρυσού από τα εξορυχθέντα πετρώματα με τη μέθοδο της κυάνωσης – όπως και η εταιρία Περάματος. Σημειώνεται ότι η εκχύλιση χρυσού με κυανιούχο νάτριο αποτελεί στις προτάσεις της εταιρείας του έργου Περάματος μέχρι σήμερα αμετάβλητο δεδομένο. Μετά την γνωστοποίηση της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Απρίλιο 2001 κατά της επεξεργασίας χρυσού στη Χαλκιδική με τη μέθοδο της κυάνωσης, η εταιρία των Σαπών αφαίρεσε από τις προτάσεις της το καυτό θέμα «κυάνωση» και επινόησε  ένα άλλο σχέδιο επεξεργασίας χρυσού, το οποίο ανακοίνωσε σε Δελτίο Τύπου στις 7 Σεπτεμβρίου 2001 και παρουσίασε στην ΜΠΕ το 2002. Το ίδιο σχέδιο επεξεργασίας παρουσιάζει και η πρόσφατη ΠΠΕ-2012 της ΜΘ, το οποίο έχει απλοποιημένα ως εξής: 1) ανάκτηση των μεταλλικών θειούχων ορυκτών (σιδηροπυρίτης, χαλκούχα ορυκτά) από τα εξορύξιμα πετρώματα με τη μέθοδο της «επίπλευσης», διότι τα μεταλλικά θειούχα ορυκτά εγκλείουν τα ίχνη-ψήγματα χρυσού και 2) εξαγωγή του «χρυσοφόρου χαλκούχου συμπυκνώματος» στο εξωτερικό για πυρομεταλλουργική ανάκτηση του χρυσού.

Το σχέδιο αυτό ως μη αξιόπιστο απορρίφθηκε τότε από το Περιφερειακό Τμήμα Θράκης του ΤΕΕ, τα Νομαρχιακά και Δημοτικά Συμβούλια και όλους τους άλλους φορείς της Θράκης.

Εκτός αυτού, τα σχέδια επεκτάσεων μεταλλευτικών δραστηριοτήτων της ΜΘ απαιτούν πολλαπλές επιφανειακές εξορύξεις και χρήση κυανίου. Πολυάριθμες εμφανίσεις της λεγόμενης ζώνης επιθερμικού χρυσού“, από Σάπες μέχρι Πέραμα-Πετρωτά, αποτελούνται κυρίως από οξειδωμένα πετρώματα τύπου «Αγίου Δημητρίου» και «Περάματος» που ως γνωστό προορίζονται για επιφανειακή εξόρυξη. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και οι από την εταιρεία χαρακτηρισμένες «νέες χρυσοφόρες δομές» δηλαδή οι προβλεπόμενες 9 «περιοχές» μελλοντικών μεταλλευτικών δραστηριοτήτων: 1) Δυτική Οχιά (Wiper West), 2) Δυτικός Γκρεμός (Scarp West), 3) Καμένο, 4) Σάπανα, 5) Αγ. Νικόλαος, 6) Γαλαξίας, 7) Αγ. Βαρβάρα, 8) Αδουλάριος και 9) Έβρος. Στην ΜΠΕ-2001 αναφέρεται και ο Άγ. Κωνσταντίνος, 800 μέτρα νοτιοανατολικά Κασσιτερών.

 Οι συνθήκες και οι μορφές εξαλλοιώσεων, οι ορυκτολογικές παραγενέσεις, οι περιεκτικότητες χρυσού (1 – 5 g/t) και η σύμφυση των μικροσκοπικών ψηγμάτων χρυσού (μεγέθους συνήθως μέχρι 5 µm=χιλιοστά του χιλιοστού !!) με πυριτικά ορυκτά του πετρώματος απαιτούν τη μέθοδο της κυάνωσης για την ανάκτηση του χρυσού από το πέτρωμα Το σχήμα περί ανάκτησης του περιβόητου „χρυσοφόρου χαλκούχου συμπυκνώματος με τη μέθοδο της «επίπλευσης» έχει πολλά αναξιόπιστα στοιχεία. Με πολλές επιφυλάξεις θα μπορούσε η μέθοδος της επίπλευσης να δικαιολογηθεί (εν μέρει) μόνο στην περίπτωση της υπόγειας μεταλλοφορίας θειούχων ορυκτών της Οχιάς, δεν ισχύει όμως για τις εν λόγω εμφανίσεις οξειδωμένων πετρωμάτων από Σάπες μέχρι Συκορράχη (και στη συνέχεια μέχρι Πέραμα-Πετρωτά), για τον απλό λόγο ότι τα μεταλλικά θειούχα ορυκτά του χαλκού – που κατά την ΜΘ εγκλείουν τα ψήγματα χρυσού στην περίπτωση Οχιάς -, είναι στα οξειδωμένα πετρώματα των εν λόγω εμφανίσεων ουσιαστικά ανύπαρκτα και έτσι δεν υφίσταται καν θέμα ανάκτησής τους με τη μέθοδο της επίπλευσης. Τα μικροσκοπικά ψήγματα του χρυσού συμφύονται εδώ με πυριτικό υλικό. Με άλλα λόγια: Η ανάκτηση του χρυσού από ένα οξειδωμένο πέτρωμα σαν αυτό του Αγίου Δημητρίου (όπως και του Λόφου Περάματος) είναι δυνατή μόνο με κυάνωση αλλά επειδή η εταιρεία Σαπών αποφάσισε αυθαίρετα να αποκλείσει το θέμα «κυάνωση», αναγκάστηκε να δικαιολογήσει την επεξεργασία του οξειδωμένου πετρώματος του Αγ. Δημητρίου προβάλλοντας την παράδοξη μέθοδο, ότι αυτό πριν την «επίπλευση» θα αναμιγνύεται με το θειούχο πέτρωμα της Οχιάς ,παράδοξη και αμφίβολη μέθοδο.

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι, και η εταιρία των Σαπών κατά την επέκταση και εξέλιξη των μεταλλευτικών και μεταλλουργικών της δραστηριοτήτων θα προβεί σε πολλαπλές επιφανειακές εξορύξεις και θα χρησιμοποιήσει τη μέθοδο της κυάνωσης.

Η «επιθερμική ζώνη» από ανατολικά Σαπών μέχρι Κασσιτερές και Συκορράχη – συμπεριλαμβανομένων και των μεταλλείων Οχιας, Αγ. Δημητρίου και Γκρεμού -, θα μετατραπεί σε μερικές δεκαετίες σε ένα απέραντο συγκρότημα τουλάχιστον 12 μεταλλείων. Μπορεί λοιπόν ο καθένας να φανταστεί, τι σημαίνει να έχει σε μία περιοχή 8 Χ 2-4 χιλιομέτρων πάνω από 10 επιφανειακά ορυχεία διαστάσεων πολλών εκατοντάδων μέτρων  καθώς επίσης ισάριθμες και σε χωρητικότητα ισοδύναμες «χαβούζες» τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων, εφ’ όσον τα εξορυχθέντα και επεξεργασθέντα πετρώματα 100% θα εναποθέτονται σε διπλανούς χώρους σαν τοξικό μεταλλευτικό απόβλητο (συνήθως θα γεμίζουν τα γειτονικά ρέματα). Επ΄ αυτών πρέπει να προστεθούν οι απογυμνωμένες περιοχές για τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας, δρόμοι, πλατείες συσσώρευσης εξορυχθέντων πετρωμάτων, τραβέρζες κ.λ.π. Τελικά δημιουργείται το ερώτημα, εάν και ποιοι χώροι θα παραμείνουν για την ποιοτική ζωή των κατοίκων στις περιοχές αυτές μεταξύ επιφανειακών ορυχείων, απογυμνωμένων  σεληνιακών  τοπίων και  γιγαντιαίων  λεκανών  μεταλλευτικών  τοξικών  τελμάτων;

Βιογραφικά στοιχεία του εισηγητή:

Ο Κυριάκος Αρίκας κατάγεται από την Κίρκη Αλεξανδρούπολης, σπούδασε και σταδιοδρόμησε στη Γερμανία (διπλωμα Γεωλογίας, διδακτορική διατριβή, διατριβή υφηγεσίας) και ήταν μέχρι την συνταξιοδότησή του υφηγητής στο Ινστιτούτο Ορυκτολογίας-Πετρογραφίας του Πανεπιστημίου Αμβούργου με το οποίο συνεργάζεται μέχρι σήμερα. Είναι έμπειρος γνώστης των γεωλογικών συνθηκών στη Θράκη, διότι στα πλαίσια της ερευνητικής του δραστηριότητας ασχολήθηκε πάνω από τρεις δεκαετίες με την γεωλογία, πετρογραφία και κοιτασματολογία-γεωχημεία του νοτιοανατολικού τμήματος της Θράκης και έχει επιτηρήσει επιπλέον πολλές επιστημονικές διατριβές