Το ενδιαφέρον για την ανάδειξη του σπηλαίου της Μαρώνειας επανήλθε εντονότερο το έτος 2021 με επίμονες και μεθοδευμένες προσπάθειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

 

Στο ΝΑ τμήμα της Ροδόπης 20 χιλιόμετρα περίπου νότια των Σαπών , σε μια περιοχή που αποτελείται από χαμηλά υψώματα, ανάμεσα στο χωριό Προσκυνητές και στο χωριό Μαρώνεια, από το οποίο απέχει περίπου 2,5 χλμ. και σε υψόμετρο περίπου 170 μ. βρίσκεται το σπήλαιο της Μαρώνειας που κουβαλά αιώνες ιστορίας.

Το σπήλαιο είναι επίμηκες, με μήκος περίπου 350 μ. και πλάτος από 15 έως 50 μ. Έχει δύο εισόδους, μία κύρια σχεδόν στο μέσο και μία δευτερεύουσα, που παρέχει δυσχερή πρόσβαση, στο ανατολικό του τμήμα. Το συνολικό μήκος των διαδρόμων του είναι γύρω στα 2.000 μ.

Τα αποτελέσματα των ανασκαφικών εργασιών που έλαβαν χώρα το έτος 2022 στο Σπήλαιο της Μαρώνειας, από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας παρουσιάστηκαν πρόσφατα στην 36η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη που διοργάνωσε το ΑΠΘ.

 Πρόκειται για την τελευταία έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την υπηρεσία, μέσα από την οποία, και την μελέτη που έχει ήδη δημοπρατηθεί το έτος 2023, (σε συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Α. Μ. – Θ. και του Δήμου Μαρώνειας-Σαπών), θα αποφασιστεί σε ποιες αίθουσες θα δημιουργηθεί ο τουριστικός διάδρομος, ώστε να γίνει επισκέψιμο το σπήλαιο, και με ποιο τρόπο.

Την εισήγηση έκανε ο Προϊστάμενος του Γραφείου Βορείου Ελλάδος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Δρ Φώτης Γεωργιάδης, ο οποίος αναφέρθηκε στις διαστάσεις και την ιστορία του σπηλαίου, ανασκαφές που έλαβαν χώρα, σημειώνοντας πως η τελευταία ανασκαφή επιβεβαίωσε τα συμπεράσματα των παλαιότερων ερευνών και εμπλούτισε τη γνώση μας για το σπήλαιο με νέα αρχαιολογικά δεδομένα.

 Κατά την διάρκεια της έρευνας υπήρξαν σημαντικές ενδείξεις ότι το σπήλαιο υπήρξε ιερό κατά την αρχαϊκή περίοδο, ενώ η συνέχεια της έρευνας κατά τη φάση της υλοποίησης των έργων είναι πιθανό να δώσει μια οριστική απάντηση σε αυτό το ερώτημα αλλά και επιπλέον να προσθέσει δεδομένα στις γνώσεις μας για τη διαμόρφωση του σπηλαίου κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο.

Το ιστορικό της έρευνας

Σε άρθρο του 1957 αναφέρεται ότι ο πρώτος που ερεύνησε το σπήλαιο ήταν ο γιατρός Κωνσταντίνος Αυδής το 1896.

Έχει επίσης καταγραφεί ότι το 1919 διμοιρία μηχανικού του γαλλικού στρατού, ο οποίος ασκούσε τη διοίκηση της Δυτικής Θράκης κατά το βραχύβιο καθεστώς της Διασυμμαχικής Θράκης (Thrace interalliée, Οκτώβριος 1919 – Μάιος 1920) προκάλεσε σοβαρές βλάβες στον λιθωματικό διάκοσμο του σπηλαίου, αποσπώντας στοιχεία του.

Αργότερα, το 1934-1935 μια επιχείρηση εμπορικής εκμετάλλευσης της κόπρου των νυχτερίδων του σπηλαίου διάνοιξε νέες ή διεύρυνε υφιστάμενες στενές διόδους στο σπήλαιο, ακόμη και με χρήση δυναμίτιδας, επιφέροντας σημαντικές βλάβες στο ίδιο το μνημείο και στις αρχαιολογικές επιχώσεις του.

Στη συνέχεια, το 1938 ο καθηγητής αρχαιολογίας Γεώργιος Μπακαλάκης επισκέφτηκε το σπήλαιο το 1938 και επισήμανε την αρχαιολογική σημασία του.

Το 1969 και το 1971 διενεργήθηκαν ανασκαφές από τον Ε. Τσιμπίδη-Πεντάζο (με χρηματοδότηση της Γενικής Δ/νσης Αρχαιοτήτων & Αναστηλώσεων και της Αρχαιολογικής Εταιρείας αντίστοιχα) που απέδωσαν μεγάλη ποσότητα ευρημάτων από την νεολιθική έως την ύστερη βυζαντινή περίοδο, χωρίς όμως να εντοπιστούν αδιατάρακτες επιχώσεις.

Το 1969, λίγο μετά την πρώτη ανασκαφή του Πεντάζου, το σπήλαιο ερευνήθηκε και χαρτογραφήθηκε πλήρως από την Άννα Πετροχείλου, πρόεδρο της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας.

Το 1979 το σπήλαιο της Μαρώνειας κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός χώρος. Οριοθέτηση της κήρυξης του αρχαιολογικού χώρου έγινε το 2019.

Από την δεκαετία του 1980 φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ενεργούν ώστε να κινηθούν διαδικασίες αξιοποίησης του σπηλαίου.

Οι δύο προγραμματικές συμβάσεις

Στο πλαίσιο αυτό, από το 2006 έως το 2010 η ΕΠΣ διενήργησε ανασκαφές, υπό την διεύθυνση της αρχαιολόγου Άννας Παντή, για την αρχαιολογική τεκμηρίωση του σπηλαίου, με χρηματοδότηση του Νομαρχιακού Διαμερίσματος Ροδόπης.

Μετά το 2010 το ενδιαφέρον της Νομαρχίας αποσύρθηκε όπως δήλωσε ο Προϊστάμενος του Γραφείου Βορείου Ελλάδος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Δρ Φώτης Γεωργιάδης.

Το ενδιαφέρον, σύμφωνα με τον ίδιο, επανήλθε το 2021 και κατέληξε στη σύναψη δύο Προγραμματικών Συμβάσεων Πολιτισμικής Ανάπτυξης μεταξύ του ΥΠ.ΠΟ. της Περιφέρειας Α.Μ.- Θ. και του Δήμου Μαρώνειας-Σαπών, με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.

Η μία Προγραμματική Σύμβαση είχε ως αντικείμενο την ανασκαφική έρευνα κάποιων αιθουσών του σπηλαίου και η δεύτερη την εκπόνηση των σχετικών μελετών που απαιτούνται για την αξιοποίησή του.

Το 2023 ολοκληρώθηκε η πρώτη, η Προγραμματική Σύμβαση για το υποέργο «Ανασκαφικές εργασίες στο σπήλαιο ‘Πολυφήμου’ Μαρώνειας».

«Σκοπός της Προγραμματικής Σύμβασης ήταν να αποκτήσουμε γνώση της στρωματογραφίας του σπηλαίου στην λεγόμενη ‘αίθουσα του Βωμού’ (την πρώτη κύρια αίθουσα του σπηλαίου) και στον ανατολικό διάδρομο που ενώνει την ‘αίθουσα του βωμού’ με την βορειότερη ‘αίθουσα των γιγάντων’», όπως τονίζει ο κ. Γεωργιάδης.

Στην ανασκαφή, που έγινε υπό την διεύθυνση του ιδίου, εργάστηκε ο αρχαιολόγος Θεόδωρος Παπαδημητρίου, ενώ στη διενέργειά της εκτός από το εργατοτεχνικό προσωπικό συμμετείχαν και φοιτητές από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και από το Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τη στηριξη του δήμου Μαρωνείας- Σαπών .

Η ανασκαφή επιβεβαίωσε τα συμπεράσματα των παλαιότερων ερευνών και εμπλούτισε τη γνώση μας για το σπήλαιο με νέα αρχαιολογικά δεδομένα. «Αποκτήσαμε γνώση μίας πλήρους στρωματογραφικής ακολουθίας των επιχώσεων της πρώτης αίθουσας του σπηλαίου, της λεγόμενης ‘αίθουσας του βωμού’», επισημαίνει ο κ. Γεωργιάδης.